ایجاد انگیزه در نوجوانان و بررسی علل مختلف بی انگیزگی در سنین نوجوانی

ایجاد انگیزه در نوجوانان دارای اهمیت بسیار زیادی است و به طور قابل توجهی تأثیرگذار بر تصمیمات و رفتارهای آنها می‌باشد. این فرآیند بخش عمده‌ای از ترکیب شخصیت و آینده نوجوان را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل، ایجاد انگیزه در نوجوانان یا پیشگیری از ناامیدی و کاهش انگیزه به عنوان یک چالش مهم، نیازمند صبوری، دقت و برنامه‌ریزی مناسب از سوی والدین است. هر تصمیم اشتباه یا رفتار نادرست می‌تواند منجر به کاهش انگیزه و انرژی نوجوان شود. به همین دلیل، آگاهی والدین از راهکارها و روش‌های موثر برای ایجاد انگیزه در نوجوانان بسیار مهم می‌باشد. در این راستا، مشاوره با متخصصان خانواده نیز می‌تواند به والدین کمک کند تا در این مسیر بهتر راه یابند. در ادامه، به برخی از روش‌های ایجاد انگیزه در نوجوانان خواهیم پرداخت.

داشتن انگیزه به معنای داشتن حافظه‌هایی است که تحت تأثیر اعمال، امیال و نیازهای فرد قرار می‌گیرند و او را به انجام رفتارها و اقدامات می‌انگیزانند. انگیزه به فرد کمک می‌کند تا در انجام یک رفتار مشخص به تکرار آن بپردازد. منشأ انگیزه می‌تواند از دو منبع مختلف باشد: منابع بیرونی و منابع درونی.

منابع بیرونی انگیزه به تأثیر دیگران و اتفاقات بیرونی بر فرد برمی‌گردد، به این ترتیب انگیزه بیرونی به وجود می‌آید. این نوع انگیزه ممکن است از عوامل اجتماعی، تحسین از طرف دیگران، جوایز، تشویقات و انگیزه‌های خارجی دیگر نشأت گیرد.

منابع درونی انگیزه از درون فرد نشأت می‌گیرد و اغلب با مفاهیم مثل شغف، علاقه و اهداف شخصی مرتبط است. این نوع انگیزه به تدریج از اندرون فرد شکل می‌گیرد و احساسات و اراده‌ی شخصی را به سمت انجام کارها و تحقق اهداف سوق می‌دهد.

انگیزه به عنوان یک عامل مهم در تشکیل شخصیت و رفتارهای فردی نقش دارد و می‌تواند او را به سمت تحقق اهداف و کارهایی که نیازمند تلاش و اراده است، هدایت کند. در زمینه‌هایی مانند تحصیلات، هنر، ورزش حرفه‌ای و غیره، انگیزه قوی اهمیت بسیار دارد. در دوران نوجوانی که دوره‌ای حساس و چالش‌برانگیز است، داشتن انگیزه از اهمیت بیشتری برخوردار است و بی‌انگیزگی می‌تواند یکی از چالش‌های اصلی در این دوره باشد.

به منظور ایجاد انگیزه در نوجوانان، شناخت دلایلی که ممکن است باعث بی‌انگیزگی آنها شود، بسیار حائز اهمیت است. این شناخت به والدین کمک می‌کند تا با تصحیح و رفع این دلایل، انگیزه نوجوانان را افزایش دهند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل بی‌انگیزگی در نوجوانان اشاره می‌کنیم:

۱. کمبود اعتماد به نفس:
بی‌انگیزگی ممکن است از کمبود اعتماد به نفس نوجوانان نشأت گیرد. آن‌ها ممکن است به خود شک کنند و با وجود علاقه به انجام کاری، اعتقاد نداشته باشند که موفق خواهند شد. این احساس می‌تواند باعث بی‌انگیزگی و ترس از شکست شود.

۲. نداشتن دلیل قاطع:
بعضی از نوجوانان به دلایل قاطعی برای انجام کاری نیاز دارند. اگر دلیل محکمی برای انجام کاری وجود نداشته باشد یا پاداش مطلوبی برای آن کار در نظر گرفته نشده باشد، انگیزه نوجوان ممکن است کاهش یابد.

۳. اهداف ناپذیر:
هدف‌های بسیار بزرگ و دست‌نیافتنی می‌توانند باعث ایجاد بی‌انگیزگی در نوجوانان شوند. ترس از شکست و نتوانی در دستیابی به اهداف بزرگ می‌تواند انگیزه را کاهش دهد و آن‌ها را از تلاش بازدارد.

4 به سادگی خسته شدن

در زندگی راه‌ های زیادی برای رفتن و کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد. فکر کردن به همه این موارد در بهترین حالت به ایجاد استرس و در بدترین حالت به نابودی نوجوان و از بین رفتن انگیزه در او منجر می شود. درگیر شدن در مسیرهای متنوع و پر تعداد و داشتن چند هدف همزمان تنها فرد را خسته می کند. آن چیزی که برای انجام جدی یک کار نیاز است، تعیین هدف مشخص، برنامه ریزی و محرک رفتن به یک مسیر است که اگر برنامه ریزی و انگیزه کافی وجود نداشته باشد، هیچ وقت به دست نمی ‌آید.

۵. بی تابی و بی قراری

در واقع رسیدن به هدف خیلی بیشتر از حدی که نوجوان تصور می کند، طول می‌ کشد. این بی تابی و بی قراری و نداشتن مهارت تاب آوری در اکثر مواقع باعث ترک کردن مسیر رسیدن به هدف و در نهایت شکست و بی انگیزگی می‌ شود.

۶. سبک زندگی ناسالم و عوارض آن

در این مورد نوجوان دچار خستگی و کندی بیش از حد می ‌شود. در این مدت دردهای جسمی آزار دهنده، تیرگی و ابهام در تفکر، عدم تمرکز و پرش فکری آن‌ ها را آزار می‌ دهد. برخی راه‌ های سالم زندگی کردن که باعث بالا بردن انگیزه در نوجوانان می ‌شود، شامل موارد زیر است:

• ورزشی که به عرق کردن منجر شود.
• درمان اختلالات خواب و داشتن خواب کافی و به موقع (۷-۸ ساعت در شب).
• تغذیه سالم و پرهیز از مواد غذایی مضر.
• خوردن صبحانه سالم.
• لذت بردن از غذا و طعم آن و عدم انجام کارهایی مثل چک کردن موبایل یا تماشای تلویزیون هنگام غذا.
• محدودیت در استفاده از محرک‌ هایی مثل نیکوتین و کافئین و الکل؛ مضرات و تأثیرات مخرب اعتیاد به هر کدام از مواد یاد شده به ویژه اعتیاد به الکل کاملا مشخص است و نه تنها می تواند منجر به بی انگیزگی شود، بلکه می تواند مشکلات شدیدتری در زندگی فرد به وجود آورد.

۷. تعیین کردن اهداف خیلی بزرگ یا خیلی کوچک

در این جا گاهی اهداف آنقدر کوچک هستند که فرد را از منطقه راحتی و آسایش خود خارج نمی‌ کند و موفقیت در آن‌ ها اثر مثبت چندانی ندارد. گاهی نیز آنقدر بزرگ و زیاد تعیین می‌ شوند که نوجوان نمی ‌داند چگونه با آن ‌ها برخورد کند. در نتیجه باعث تخریب اعتماد به نفس او خواهد شد. زمانی که اعتماد به نفس تخریب شود، فرد دیگر به توانایی ‌های خودش باور ندارد و انگیزه و امیدی نیز برای انجام کار در او شکل نخواهد گرفت.

۸. مبتلا شدن به بیماری ترس

ترسیدن به صورت ناخودآگاه انگیزه ‌های نوجوان را برای انجام یک کار از بین می ‌برد. به این معنی که او از شکست خوردن و شرمنده شدن پیش خودش می ترسد. در چنین شرایطی فرد از موقعیت‌ های ناشناخته و حتی موفقیت نیز هراس دارد. ترس از موفقیت یکی از عوامل بازدارنده انجام کار و رسیدن به انگیزه است. این ترس با علائمی زیر همراه است:

• به عقب انداختن یک وظیفه
• اضطراب
• مقاومت برای انجام ندادن
• نگرانی شدید
• ترس و استرس ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و باعث ایجاد بی ‌انگیزگی در نوجوانان می شوند.

نگاهی به روش های ایجاد انگیزه در نوجوانان

تشویق رمز ایجاد انگیزه در نوجوان است. اما باید با شیوه درست و در جای مناسب از آن استفاده شود. در ادامه به چند مورد از ابزارهای درست تشویق و پرورش فرزند اشاره شده است.

برنامه‌ ریزی مناسب

بعد از انتخاب هدفی متناسب با خصوصیات نوجوان، گام بعدی داشتن برنامه ‌ریزی مناسب است. برنامه‌ ریزی مناسب بهتر است تحت نظارت یک روانشناس یا مشاور صورت گیرد. چرا که اگر برنامه ریزی توسط یک متخصص انجام شود، خصوصیات و توانمندی ‌های نوجوان را در نظر می ‌گیرد. به این صورت که باعث به وجود آمدن انگیزه و پیشرفت در او خواهد شد.

انتخاب هدف مناسب

انتخاب هدف باید عاقلانه صورت گرفته و قابل دستیابی باشد. مهم ترین ویژگی که باعث انتخاب یک هدف مناسب می‌ شود، این است که فرد از خودش و نیروهایش شناخت کافی داشته باشد. نوجوان باید خودش را بدون مقایسه کردن با دیگران بشناسد. این که چه موضوعاتی برای او جذابیت دارد، چه چیزی را دوست ندارد و یا این که چه کارهایی به او انگیزه می ‌دهد. شناسایی این ویژگی ها باعث می ‌شود تا شخص آگاهی و بینش بهتری نسبت به خودش پیدا کند و هدف مناسب ‌تری را انتخاب نماید. هدف های خیلی کوچک یا هدف ‌های بیش از حد بزرگ معمولا باعث از بین رفتن انگیزه در نوجوانان می ‌شوند. در واقع مهم ترین عامل تأثیرگذار بر ایجاد انگیزه در نوجوانان، انتخاب هدف مناسب است.

بیش از اندازه سخت نگیرید

یکی دیگر از مواردی که باعث ایجاد انگیزه در نوجوانان می شود، آرامش دادن به او است. زبان ادب و احترام به همراه آرامش در بیان، بهتر و سریع تر از بی احترامی و سخت گیری در تربیت نوجوانان جواب خواهد داد. متأسفانه والدین بیش از حد سخت گیر باعث ایجاد مشکلات روحی و روانی شدیدی در نوجوان می شوند و اضطراب و استرس آن ها را تشدید می کنند. سخت گیری بیش از اندازه والدین، نوجوان  را از درس و انجام تکالیفش دلسرد می کند. بهتر است گاهی از اشتباهات و کوتاهی بچه ها چشم پوشی کنید و چنانچه دوباره آن ها را تکرار کردند، تلاش کنید با آرامش با آن ها برخورد نمایید. بدون تردید خراب کردن شخصیت نوجوان بزرگترین خطایی است که والدین بدون آگاهی و تنها به این خاطر که می خواهند فرزند بهتری داشته باشند، انجام می دهند.

تشویق و تعریف از نوجوانان

یکی از کارهایی که باعث انگیزه مند کردن نوجوانان می شود، تشویق و تعریف کردن از آن ها است. تشویق کردن کنترل شده و همراه با منطق حتما مؤثر واقع می شود. زمانی که نوجوان احساس کند شما از رفتارها و عملکرد او راضی هستید، تلاش می کند خود را بهتر اصلاح کند.

اگر نوجوان همیشه تشویق شود و در کنارش در نهایت احترام و آرامش با او رفتار شود، انگیزه می گیرد و در مراحل بعدی بهتر رفتار می کند. متأسفانه به دلایل گوناگون دیده شده که به خاطر بی دقتی و نادیده گرفته شدن، نوجوانان ناامید می شوند و دیگر انگیزه ای برای رسیدن به اهداف خود ندارد. گاهی اوقات می توانید با آن ها قرارداد ببندید. مثلا به فرزند خود بگویید در صورت انجام دادن تکالیفش بدون کمک شما به مدت ۱ ماه، برای او هدیه ای بخرید و از این طریق او را تشویق کنید.

مشارکت با نوجوانان

پرسیدن نظر نوجوانان درباره موضوعات گوناگون و دقت کردن به فعالیت ‌های آن ‌ها باعث می‌ شود تا انگیزه بیشتری برای فعالیت داشته باشند. برای بالا بردن انگیزه نوجوان می ‌توان در طول کارهای گوناگون به اهداف و علایق آن‌ ها توجه کرد و در رابطه با این موضوعات با آن ‌ها وارد مذاکره شد. والدین نباید علاقه ها و هدف های نوجوان خود را سرزنش و سرکوب کنند. بلکه باید با او همراه شوند تا نوجوان موضوعات گوناگون را امتحان کند و به اهداف مورد علاقه خودش برسد. شرکت در کلاس‌ ها و آموزش ‌های مرتبط با شیوه های تصمیم‌ گیری، انتخاب اهداف مناسب، برنامه ‌ریزی، مهارت‌ های زندگی و… می ‌تواند هم برای نوجوان و هم برای والدین تأثیرگذار باشد.

مدیریت زمان را به او آموزش دهید

یکی از مهم ترین عوامل انگیزه مند کردن نوجوانان، یاد دادن مدیریت زمان به او است. تلاش کنید با مثال هایی به او یاد بدهید که برای هر کاری برنامه ریزی کند و به این صورت بر روی زمان خود مدیریت داشته باشد. به طور مثال مسئولیت هایی که برای او تعیین می کنید را در برنامه اش جای بدهید.

تکالیف و زمان انجام آن ها را در برنامه قرار دهید. ساعات تفریح و درس خواندش را به صورت جدا در جدول زمان بندی او بکشید. این گونه زمان و نوع فعالیت های نوجوان به طور کامل معلوم و آشکار خواهد شد. با این کار به جز این که او را منظم و مسئول بار می آورید، می توانید نوع برنامه ریزی کردن را به او آموزش دهید. در این صورت فرزندتان هر روز صبح که از خواب بیدار می شود با هدف و با انگیزه است و می داند برنامه های امروز او دقیقا چه چیزهایی هستند.

شوخ طبع باشید و با نوجوان شوخی کنید

یکی از مؤثرترین راه های ایجاد انگیزه در نوجوانان این است که با او شوخی کرده و به مهربانی رفتار کنید. رفتار مناسب والدین در خانواده به جز به وجود آوردن محیطی امن، سبب باانگیزه کردن نوجوانان هم خواهد شد. گاهی اوقات ارتباطات اشتباه و غیر صمیمانه والدین با نوجوانان در بی‌ انگیزگی و افزایش مشکلات این دوران تأثیرگذار است و والدین نمی ‌توانند با وجود انجام بسیاری از روش ها، انگیزه را در فرزندان خود بالا ببرند؛ در این موارد مراجعه به مشاور یا روانشناس می ‌تواند بهترین راه‌ حل ممکن باشد.

نقش و تأثیر والدین در افزایش انگیزه در نوجوانان

این روش‌ ها سریع ‌ترین و آسان ‌ترین راه‌ های ایجاد انگیزه در نوجوانان هستند. در هر مورد، نوجوان نیازمند راهنمایی و آموزش والدین است و چیزی که به اثربخشی این موارد کمک می کند، پیگیری، دقیق عمل کردن و صبور بودن برای رسیدن به هدف می ‌باشد. این روش‌ ها مسئولیت پذیری، تحمل، مهارت حل مسئله، مهارت ‌های زندگی و همکاری کردن را به نوجوان آموزش می‌ دهند و به او کمک می ‌کنند در شرایط مختلف، بهترین تصمیم‌ ها را بگیرد و آینده روشن تری پیش روی خودش ببیند.

در بسیاری موارد ارتباطات غلط و غیر صمیمانه والدین با نوجوانان در بی ‌انگیزگی و افزایش چالش ‌های این دوران مؤثر هستند و والدین نمی ‌توانند با وجود اعمال روش ‌های مذکور انگیزه را در فرزندان خود افزایش دهند؛ در این زمینه مراجعه به مشاور و روانشناس می ‌تواند بهترین راه‌ حل موجود باشد.

امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات انواع بی انگیزگی و سندرم بی انگیزگی را نیز مطالعه فرمایید.